یکی از روشهای تولید گوشت باکیفیت پروار بندی بره زنده و بزغاله زنده است.این روش و پرورش ممکن است در سنین و شرایط مختلف اعمال گردد عبارتنند از :
۱-پرواربندی کنسانتره ای بره زنده و بزغاله شیری .۲-پروار بندی بره زنده و بزغاله باشیر .۳-پروار بندی بره وبزغاله زنده زود از شیر گرفته شده .۴-پروار بندی دام زنده در مرتع.۵-پروار بندی گوسفند زنده ودام در جایگاه .۶-پروار بندی گوسفندزنده و بز پیر و مازاد گله.اگر قصد پروار بندی گوسفند زنده داریید بره های ۳۰ الی ۴۵ کیلویی مناسب شما هستنند بره هایی که در دشت و صحرا چرا میکنند به قول معروف بره زنده راهی هستنند نه پرواری هیچ زمان. بره زنده پرواری .یعنی بره ای که در سر آخور به آن رسیدگی کرده اند را برای پروار بندی انتخاب نکنید که اصلا مناسب نیست فقط بره زنده راهی منظور از پروار بندی یعنی چاق کردن وکسب حداگثر وزن یا تولید لاشه دام زنده جهت تامین گوشت : مزایای پروار بندی :مهمترین مزایای پروار بندی را می توان بدین صورت خلاصه کرد : 1 تولید گوشت دامهای زنده لاغر و سبک وزن پس از یک سری عملیات تبدیل به دامهای زنده سنگین وزن شده و به عبارت دیگه به تولید افزوده خواهد شد .2مرغوبیت گوشت :گوشت دامهای زنده پرواری دارای کیفیت بهتر از سایر دام هاست هر قدر مقدار عضله در مجموع لاشه دام بیشتر باشد مرغوبیت گوشت بیشتر است و به همین دلیل دامهای زنده ای که چنین خصوصیتی دارند برای نگهداری بهترند و انها دامهای جوانی هستنند .3برگشت اصل سرمایه وسودان در کوتاه مدت :دوره پروار بندی دامهای زنده حدود 2 الی 4 ماه است پس از فروش دامهای زنده پرواری کل سرمایه و سود به سرمایه گزار بر میگردد.4حفظ مراتع کشور .5استفاده از محصولات جانبی .6ایجاد اشتغال. ساختمان وتاسیسات :پرورش گوسفنده زنده و بز ه زنده نیاز به جایگاه و تجهی زات د رمقایسه با گاو زنده کمتر است با این سیستم پرورش گوسفندزنده متنوع متععداند اما به طور کلی در هر سیستم پرورشی ضرورت دارد گوسفندزنده از تاثیر سو عوامل نامساعد اب و هوایی محافظت کردد.مشخصات گوسفنده زنده پرواری :چون هدف از پروار بندی تولید کم هزینه و اقتصادی گوشت است لذا باید به مواردی توجه کرد .1 نژادهای سنگین وزن مانند گوسفند نژاد مهربان برای پروار بندی مناسب بوده زیرا قدرت بیشتری دارند .گوسفندای زنده کوتاه اندام برای پروار بندی بسیار مناسب بوده .3 بهترین سن برای پروار بندی سن 4 تا 5 ماهگی است وپایان ان 8 الی 9 ماهگی است . خلاصه مطالب چاق کردن گوسفندزنده با استفاده از جیره مناسب و اقتصادی در حداقل زمان را برای پروار بندی می گویند هدف پروار بندی ذخیره چربی در داخل بافت های عضلانی گوسفندزنده . عمل پروار بندی در بره های زنده جوان و گوسفندان بالغ و پیر انجام میشود برای پروار بندی از نژادهای گوسفند زنده مهر بانی و گوسفندزنده افشاری استفاده شود بهتری سن برای پروار بندی سن 4 تا 6 ماهگی و پایان ان 8 الی 9 ماهگی است . در تغذیه گوسفنده زنده پرواری باید از علوفه خشبی و مواد کنسانتره استفاده نمود گوسفنده زنده مهربان و گوسفندافشاری جزو نژادهای پر توقع بوده و برای پروار بندی ان بایستی جیره متعادل تهیه شود .
منظور از پروار بندی یعنی چاق کردن و کسب حداکثر اضافه وزن یا تولید لاشه جهت تامین گوشت است.
پرواربندی به دو روش انجام می شود.
الف- پروار بندی در محیط محسور ب – پروار بندی در محیط ازاد و مرتع
روش اول یعنی پروار بندی در مکان های محصور و محدود به دو دسته زیر تقسیم می شود. 1- نگهداری گوسفنده زنده پرواری در مکانهای مسقف که به صورت اغل یا سایه بان و حفاظ می باشد
2- نگهداری گوسفنده زنده پرواری در محیط بدون سقف اما محسور که طبعا هزینه کمتری دارد
روش دوم یعنی پروار بندی در محیط ازاد احتیاج به کارگر کمتری دارد ، کود دام زنده میتواند مستقیما به مرتع باز گردد ، اما طبیعی است که میزان اضافه وزن کمتر باشد و مقداری انرژی و مواد مغذی که باید در دام ها ی زنده ذخیره گردد در راهپیمایی هدر می رو.د
پروار بندی دام زنده و گوسفنده زنده یکی از بهترین و مهمترین روش های تولید گوشت در تمام دنیا و از جمله کشور ماست پروار بندی عبارت است از مدیریت و تغذیه مناسب دام های زنده جهت بدست اوردن اضافه وزن در یک مدت یعنی با حد اقل هزینه. هدف از اضافه وزن تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان است
در این تعریف چند نکته قابل توجه وجود دارد.
1- روش نگهداری و تغذیه دام های زنده پرواری با سایر دام ها ی زنده متفاوت است و توجه بیشتر را می طلبد
2- در یک زمان و دوره معین اعمال می شود
3- بدست اوردن حد اکثر اضافه وزن مورد توجه است پس دام های زنده ای که با سرعت بیشتری رشد می کنند برای پروار بندی مناسب تر اند
4- اصل توجه به حد اکثر بازده با حداقل هزینه ایجاب می کند حدالامکان از نگهداری دام های زنده مسن تر و بیمار که موجب ایجاد هزینه بیشتر و اتلاف مواد غذایی می شوند برای پروار بندی دام خود داری شود.
5- هدف تامین پروتئین حیوانی است که عمدتا در ان چه ما بنام عضله و گوشت می شناسیم و جود دارد بنابراین در پروار بندی دام زنده به پرورش دام هایی توجه می شود که با سرعت رشد بیشتر به ذخیره بافت های عضلانی در مقایسه با بافت های دیگر می پردازد
مزایای پرواربندی:
مهمترین مزایای پرواربندی را می توان بدین صورت خلاصه کرد:
1- تولید گوشت : دام های لاغر و سبک وزن پس از یک سری عملیات تبدیل به دام های زنده سنگین وزن شده و به عبارت دیگر به تولید افزوده خواهد شد
2- مرغوبیت گوشت: گوشت دام های زنده پروار دارای کیفیت بهتر از سایر دام های زنده است . هر قدر مقدار عضله در مجموع لاشه دام بیشتر باشد مرغوبیت گوشت بیشتر است و به همین دلیل دام های زنده که چنین خصوصیتی را موجب می شوند برای نگهداری بهتر اند و انها دام های زنده جوان هست اند.
3- برگشت اص سرمایه و سود ان در کوتاه مدت: دوره پرار بندی حدود 2 تا 4 ماه است .پس از فروش دامهایزنده پرواری کل سرمایه و سود به سرمایه گزار بر می گردد .
4- حفظ مراتع کشور
5- استفاده از محصولات جنبی
6- ایجاد اشتغال
انواع پرواربندی:
1- پروار بندی بره های زنده شیری 2- پروار بندی دام به روش مرتع 3- پرواربندی بره های زنده جوان : ( معمولترین روش پرواربندی در ایران همین روش است) 4- پروار بندی گوسفندان پیر
نکات قابل توجه در پروار بندی :
1- تهیه و خرید دام زنده مناسب در صورت امکان انتخاب نوع بره زنده برای پروار بندی بره نژاد هایی انتخاب شوند که از نظر مقدار رشد و سرعت رشد قابلیت بالایی دارند مثل نژاد ها ی مغانی کردی و شال
2- رعایت نکات بهداشتی از جمله حداقل دو هفته قبل از شروع پروار بندی دام زنده به بره ها زنده داروهای ضد انگلی داده می شود همچنین در همین زمان بر علیه بیماری های انتروتوکسمی و اکسینه گردند .
3- مخارج تغذیه همیشه بالاترین رقم هزینه را تشکیل می دهد لذا قبل از شروع پروار بندی دامهای زنده مواد غذایی تهیه شده باشند
4- هرگونه تغییر یا اضافه کردن مواد پرواری یا با کیفیت و ماهیت متفاوت در جیره بره های پرواری نیز باید به تدریج و بنایی باشد.
5- مدتی پس از پرواربندی گوسفنده زنده و بره هایی که رشد خوبی ندارند بایداز گله حذف شوند و به جای انها بره های جدیدجایگزین شوند.
6- مهمترین مسئله در پرواربندی گوسفند زنده تنظیم جیره و تغذیه با جیره تنظیمی در برنامه صحیح است.
ساختمان و تاسیسات:
پرورش گوسفنده زنده و بز زنده نیاز به جایگاه و تجهیزات زیاد و پر خرج در مقایسه با گاو و طیور ندارد. با این که سیستم های پرورش گوسفنده زنده متنوع و متعدداند اما به طور کلی در هر سیستم پرورشی ضرورت دارد گوسفند زنده از تاثیر سو عوامل نا مساعد اب و هوایی محافظت گردد.
اصول جایگاه :
1- قبل از احداث جایگاه باید اطلاعات کافی از شرایط جغرافیایی منطقه بدست اورد و محلی را انتخاب کرد که از زمین های اطراف بلند تر باشد
2- گوسفنده زنده حیوانی است که حساسیت شدید به باد و کوران دارد لذا برای اسایش حیوان زنده و نیز برای جلوگیری از بیماری ها باید جهت جایگاه حیوان بر خلاف وزش باد های موسمی منطقه و رو به افتاب باشد .
3- جایگاه باید به گونه ای احداث شود که بتوان رطوبت ودرجه حرارت ان را کنترل نمود زیرا گوسفندزنده در برابر هوای گرم و مرطوب حساس است و در نتیجه میل به تغذیه در اوکاهش می یابد.
4- به دلیل الودگی فاضلاب جایگاه گوسفند زنده ، فضولات و نیز بیماری های مشترک بین انسان و دام زنده لازم است جایگاه پرورش گوسفند زنده دور از محل سکونت انسان ها باشد.
5- محل جایگاه دامهای زنده وگوسفند باید به گونه ای انتخای شود که به راحتی به انبار علوفه دست رسی داشته باشد.
باید جایگاه را با مصالحی ساخت که به منظور مبارزه با افات و امراض گوسفنده زنده قابل ضد عفونی کردن باشد
مشخصات گوسفندزنده پرواری:
چون هدف از پرواربندی،دام زنده تولید کم هزینه و اقتصادی گوشت است، لذا باید به موارد زیر توجه شود
1 -نژادهای سنگین وزن مانند نژاد مهربانی برای پرواربندی مناسب بوده زیرا قدرت رشد بیش تری دارند.
2-گوسفند های زنده کوتاه اندام برای پرواربندی بسیار مناسب می باشند. این گروه دارای سینه ای عریض و مربعی شکل بوده و دست و پای آن ها کوتاه و نزدیک به زمین است.
3-بهترین سن برای شروع پرواربندی سن 4 تا 5 ماهگی و پایان آن 8 تا 9 ماهگی است . دراین محدوده سنی ، گوسفندهای زنده ودام بهترین بازده تغذیه ای را دارند.
خصوصیات گوسفند زنده نژاد مهربان:
این نژاد جزء گوسفندان زنده سنگین وزن کشور وزادگاه اصلی آن، منطقه کبودرآهنگ دراستان همدان است. بدن این گوسفندزنده بجز درناحیه زیر گلو وزیر شکم پوشیده از پشم وعمدتاً رنگ آن قهوه ای تا خرمایی می باشد. استخوان بینی برآمده، چشم ها مورب، سوراخ بینی گود و نزدیک، به هم، گوش لاله ای شکل و دنبالچه دوکی شکل با دنبه پیوسته از مشخصات ظاهری این نژاد است.
تغذیه گوسفند زنده پرواری نژاد مهربان:
گوسفنده زنده پرواری برای زنده ماندن به مقداری غذا نیاز دارد که به آن جیره نگهداری می گویند. هم چنین به میزان غذایی که دام زنده برای تولید گوشت مصرف می نماید جیره تولیدی می گویند. لذا دردام پرواری زنده نیاز غذایی آن جمع جیره نگهداری و جیره تولیدی می باشد.مواد خوراکی مورد استفاده تغذیه گوسفندزنده، علوفه های سبز ، ریشه وغده محصولات، مازاد محصولات کشاورزی و مازاد کارخانجات صنایع تبدیلی کشاورزی می باشد.علوفه های سبز، دارای حجم زیاد، فیبر فراوان وانرژی کمی هستند و برای تغذیه گوسفنده زندا پرواری به تنهایی قابل استفاده نمی باشند. بنابراین از مواد دیگری که دارای انرژی زیاد، حجم و فیبر کم هستند و به آن مواد کنسانتره گفته می شود، بایستی به عنوان مکمل غذایی استفاده گردد.
مواد قابل استفاده درتغذیه گوسفند زنده پرواری
1-دانه جو اگر بصورت بلغوری خورانده شود، یکی از منابع تامین انرژی برای دام زنده است
2-کاه ساقه خشک تیره غلات و حبوبات است که پس از کوبیدن وجدا کردن دانه بدست
می آید . از نظر مواد غذایی بسیار ضعیف است. برای گوسفنده زنده پرواری کاه بایستی با کود اوره غنی سازی شود.
3-سبوس، غشاء خارجی دانه غلات است که ارزش غذایی زیادی دارد، برای دام سهل الهضم وملین ودارای فسفر زیادی است
4-کنجاله مازاد کارخانجات روغن کشی بوده که مهم ترین آن، کنجاله تخم پنبه و کنجاله سویا است. این ماده پروتئین زیادی دارد و یکی از اساسی ترین مواد درخوراک گوسفنده زنده پرواری می باشد
5-تفاله وملاس چغندر، مازاد کارخانجات قند است و به علت قندی بودن و خوش خوراک کردن مواد غذایی برای پرواربندی دام زنده بسیار مناسب می باشند
6-یونجه برای دام زنده خوش خوراک است و از نظر پروتئین ، کلسیم و ویتامین بسیار غنی است. ارزش غذایی برگ یونجه بیش تر از ساقه آن است لذا زمان و نحوه برداشت آن تاثیر زیادی روی ارزش غذایی آن دارد.
نیاز غذایی دام پرواری زنده:
الف- انرژی به وسیله مواد غذایی تامین شده و برای نگهداری بافت های بدن، فعالیت های حیاتی و رشد و نمو صرف می شود. چنان چه انرژی مورد نیاز دام زنده تامین نشود، علایم ظاهری کمبود، مانند لاغری و عدم تناسب اندام بروز می کند
ب- پروتئین از طریق مواد غذایی تامین می شود و وجود آن برای رشد و نمو دام زنده ضرورت دارد. کنجاله دانه های روغنی و یونجه از مهم ترین منابع تامین پروتئین هستند
ج- آب برای گوسفنده زنده پرواری بسیار ضروری و متوسط مصرف آن 3 تا 5 لیتر در روز است.
د- مواد معدنی مانند سدیم، کلسیم، فسفر، ید و آهن برای رشد ونمو دام زنده ضروری است. برای تامین نمک مورد نیاز دام زنده بهتر است ازسنگ نمک استفاده شود.
ه- ویتامین ها برای فعالیت های عادی ضروری هستند. بخصوص ویتامین D که درجذب کلسیم وفسفر نقش دارد. کلسیم و فسفر در رشد اسکلتی دامهای زنده بسیار موثر هستند.
جیره غذایی مورد نیاز گوسفندزنده پرواری:
مقدار غذایی که در24 ساعت دراختیار دامهای زنده قرار می گیرد تا دام بتواند به فعالیت های خود ادامه داده و تولید شیر داشته باشد، جیره غذایی گفته می شود. جیره غذایی متعادل مخلوطی از چند ماده خوراکی است که دارای مقدار و نسبت صحیحی از انرژی و مواد مغذی مختلف بوده و
چنان چه روزانه و به میزان کافی دراختیار دام زنده قرار گیرد، احتیاجات آن را از نظر انرژی ، پروتئین، موا معدنی وسایر مواد مغذی درمدت 24 ساعت تامین می کند.
مواد قابل استفاده درتغذیه گوسفنده زنده پرواری
1-دانه جو اگر بصورت بلغوری خورانده شود، یکی از منابع تامین انرژی برای دام زنده است.
2-کاه ساقه خشک تیره غلات و حبوبات است که پس از کوبیدن وجدا کردن دانه بدست.
می آید . از نظر مواد غذایی بسیار ضعیف است. برای گوسفند زنده پرواری کاه بایستی با کود اوره غنی سازی شود.
3-سبوس، غشاء خارجی دانه غلات است که ارزش غذایی زیادی دارد، برای دام سهل الهضم وملین ودارای فسفر زیادی است.
4-کنجاله مازاد کارخانجات روغن کشی بوده که مهم ترین آن، کنجاله تخم پنبه و کنجاله سویا است. این ماده پروتئین زیادی دارد و یکی از اساسی ترین مواد درخوراک گوسفند زنده پرواری می باشد
5-تفاله وملاس چغندر، مازاد کارخانجات قند است و به علت قندی بودن و خوش خوراک کردن مواد غذایی برای پرواربندی دامهای زنده و گوسفند زنده بسیار مناسب می باشند
6-یونجه برای دامهای زنده و گوسفند خوش خوراک است و از نظر پروتئین ، کلسیم و ویتامین بسیار غنی است. ارزش غذایی برگ یونجه بیش تر از ساقه آن است لذا زمان و نحوه برداشت آن تاثیر زیادی روی ارزش غذایی آن دارد.
نیاز غذایی دام زنده پرواری:
الف- انرژی به وسیله مواد غذایی تامین شده و برای نگهداری بافت های بدن، فعالیت های حیاتی و رشد و نمو صرف می شود. چنان چه انرژی مورد نیاز دامهای زنده تامین نشود، علایم ظاهری کمبود، مانند لاغری و عدم تناسب اندام بروز می کند.
ب- پروتئین از طریق مواد غذایی تامین می شود و وجود آن برای رشد و نمو دام زنده ضرورت دارد. کنجاله دانه های روغنی و یونجه از مهم ترین منابع تامین پروتئین هستند
ج- آب برای گوسفنده زنده پرواری بسیار ضروری و متوسط مصرف آن 3 تا 5 لیتر در روز است.
د- مواد معدنی مانند سدیم، کلسیم، فسفر، ید و آهن برای رشد ونمو دام ضروری است. برای تامین نمک مورد نیاز دامهای زنده وگوسفند بهتر است ازسنگ نمک استفاده شود.
ه- ویتامین ها برای فعالیت های عادی ضروری هستند. بخصوص ویتامین D که درجذب کلسیم وفسفر نقش دارد. کلسیم و فسفر در رشد اسکلتی دامهای زنده بسیار موثر هستند.
جیره غذایی مورد نیاز گوسفند زنده پرواری:
مقدار غذایی که در24 ساعت دراختیار دام زنده قرار می گیرد تا دام زنده بتواند به فعالیت های خود ادامه داده و تولید شیر داشته باشد، جیره غذایی گفته می شود. جیره غذایی متعادل مخلوطی از چند ماده خوراکی است که دارای مقدار و نسبت صحیحی از انرژی و مواد مغذی مختلف بوده و
چنان چه روزانه و به میزان کافی دراختیار دام زنده قرار گیرد، احتیاجات آن را از نظر انرژی ، پروتئین، موا معدنی وسایر مواد مغذی درمدت 24 ساعت تامین می کند.
اصول تهیه جیره متعادل:
برای تهیه یک جیره متعادل باید از میزان احتیاجات گوسفندزنده به مقدار ماده خشک ، انرژی ، پروتئین ومواد مغذی اطلاع داشت. جیره غذایی ضمن خوش خوراکی، قابل هضم بودن ومقوی بودن بایستی از نظر اقتصادی نیز باصرفه باشد و چون گوسفنده زنده یک حیوان نشخوار کننده است، وجود مقدارکافی مواد خشبی درجیره ضروری است. مواد خوراکی مورد استفاده درپرواربندی گوسفنده زنده نژاد مهربان شامل یونجه، جو بلغور شده، کنجاله تخم پنبه ، سبوس گندم، تفاله خشک چغندر قند و کربنات کلسیم است.برای هر راس دام زنده، مقدار خوراک مصرفی درهرروز 1300 گرم است. نسبت ترکیب کنسانتره وعلوفه به ترتیب 780 گرم و 520 گرم بوده بطوریکه کنسانتره ویونجه را کاملاً با هم مخلوط کرده ودرسه نوبت صبح، ظهر و عصردراختیار بره ها قرار داده می شود. برای عادت کردن بره ها زنده وجلوگیری از مشکلات گوارشی ناشی از خوراک مصرفی، تغییر جیره بایستی به تدریج وطی یک هفته تا ده روز انجام شود. درماه دوم پرواربندی مقدار خوراکی مصرفی 1600 گرم می شود بطوری که برای هر بره زنده 1280 گرم کنسانتره و 320 گرم یونجه به صورت مخلوط درسه وعده داده می شود.
زمان خاتمه پرواربندی:
اصولاً مدت پرواربندی یکصد روز است وهر زمان که اضافه وزن به دلیل اضافه شدن چربی بدن باشد بایستی پرواربندی خاتمه یابد. دراواخر پرواربندی ضریب تبدیل غذایی کاهش یافته وبه ازاء مصرف هر واحد جیره غذایی افزایش وزن بره ها ی زنده اقتصادی نخواهد بود.نکات مهم دیگری که درپرواربندی دام زنده وگوسفند بایستی مورد توجه قرار گیرد:
1-چون خرید بره ها ی زنده حدود 50 تا 70 درصد کل مخارج پرواربندی را تشکیل می دهد بنابراین درخرید بره زنده دقت لازم صورت گیرد.
2-بره هایی را که دراواسط تابستان خریداری می شوند بهتر است تا اوایل پاییز درچراگاه ها یا پس چر مزارع چرا داده و سپس به جایگاه پرواربندی دام منتقل شوند
3-جیره غذایی بره های زنده پرواری از نظر اقتصادی بایستی قابل صرفه باشد
4-سرعت رشد بره های نر بیش تر از بره های زنده ماده است و راندمان لاشه آن ها بهتر است
5-از اخته کردن دام های زنده پرواری خودداری نمایی زیرا هورمون های جنسی درسرعت رشد بره های زنده پرواری بسیار موثر می باشند.
خلاصه مطالب:
چاق کردن گوسفند زنده با استفاده از جیره مناسب و اقتصادی درحداقل زمان را پرواربندی می گویند. هدف پرواربندی ذخیره چربی درداخل بافت های عضلانی می باشد. عمل پرواربندی دربره های جوان و گوسفندان زنده بالغ و پیر انجام می شود. برای پرواربندی دام زنده از نژاد سنگین وزن مانند نژاد مهربانی استفاده می شود. بهترین سن برای شروع پرواربندی سن 4 تا 5 ماهگی وپایان آن 8 تا 9 ماهگی است . درتغذیه گوسفند زنده پرواری باید از علوفه خشبی و مواد کنستانتره استفاده نمود. گوسفند زنده مهربان جزء نژادهای پرتوقع بوده وبرای پرواربندی آن بایستی جیره متعادل تهیه شود.گوسفندهای که برای پرواربندی به طریق رتبه بندی برای پرواری خوبند عبارتند از اول بره افشاری دوم بره کردی و نژاد مهربان سوم بره مغان و بجنوردی چهارم برهای نژاد شال
گوسفند زنده -http://goosfandzende.com
